A Photo Essay by Shahrzad Arshadi
https://www.rojavastrategy.com/post/i-want-even-my-death-to-be-meaningful
English translation by Fouâd Oveisy; Kurdish Translator’s name withheld
“I think of the Kurdish mountains. I recall the singular hours of listening to women and men ready to make sacrifices for a beautiful and humane future. Their flowering youth and their wholehearted kindness and generosity.
In these hard times, I long for Kurdistan and its mountains. Mountains overflowing with courage, kindness, and selflessness.
Mountain harboring in their hearts the memories of the hearty youth.
I think back on my many trips to Kurdistan. Trips no longer possible or any time soon, as I get quickly old.
I revisit the photos that I took in Kurdistan as if I behold souvenirs, and then I look at them some more. At the beautiful faces who assumed the guise of lifelong friends in brief encounters. I stare at their deep and compassionate eyes and recall the stories they told. Then I miss them even more!
I revisit my comrades and hevals in Qandil, and I worry!
I think of Kurdistan’s upright mountains and how they bear the days under the cruel bombings carried out by Turkey’s fascist regime. I think of my young daughters and sons over there, humble heroes whose stories must be retold so that the day might come that no youth sacrifices her sweet life for a better world!”
لاوانێ کە بە هەموو بوونیان مێهرەبان و دڵفراوانن.
ئەم ڕۆژانە زۆر سەخت دڵتەنگی کوردستان و چیاکانیم، چیاکانی لێوانلێوی ئازایەتی، مێهرەبانی و لە خۆبردوویی…
کێوەکان بیرەوەری هەزاران هەزار لاوی شێردڵی لە ناو دڵدا هەڵگرتووە.
بە سەفرەکانم بۆ ناوچەکانی کوردستان بیردەکەمەوە.
سەفرێ کوا ئیدی بەم زووانە ئێمکانی نییە. منیش بەم توندیە وا خەریکە پیر ئەبم، ئەڕۆمه سه‌ر ئه‌لبۆمی وێنە یادگاریەکانی کوردستانم. دیسان بۆ چەندمین جار نیگایان ئەکەم، ڕوومەتە جوان و مێهرەبانەکانیان کە تەک هەر کامەیانە بۆ ماوەیێکی کورت پێكه‌وه بووین به‌ڵام پێم وایە ساڵهایە دۆست بووگین. بەچاوە قووڵ و مێهرەبانەکانیان ماق دەبم و چیرۆکەکانیان كه‌وا بۆم تەعریفیان کردوون دووپاتی دەکەمەوە بۆ خۆم، کەچی دڵم زۆرتر تەنگ ئەبێ بۆیان…
بە هەڤاڵانم لە قەندیل بیر دەکەم و نێگەران ده‌بم…!
بە چیا بلێندەکانی کوردستان بیر دەکەمەو کە چجۆر لەم ڕۆژانەدا به‌رگه‌ی بۆمبارانی بێ بەزەییانە و نامرۆڤانەی ڕێژیمی فاشیستی تۆرکیا ده‌گرن!
بە کچان و کوڕانی لاو بیر دەکەمەوە، بە قارەمانه بێ ئێده‌عاكان کە چیرۆکەکانیان ده‌بێ ئەوندە بوگوترێتەوە تا ڕۆژێک بێت ئیتر گەنجان مه‌جبوور نه‌بن بۆ داهاتووێكی باشتر گیانی عەزیزیان بەخت بکه‌ن.»
«به کوه‌های کردستان فکر می‌کنم، به قندیل. یاد آور ساعت‌های بی‌همتای نشستن پای صحبت‌های زنان و مردان جوانی که برای آینده‌ای زیبا و انسانی حاضرند جان خود را فدا کنند. جوانه‌ها و جوان‌هایی که با همه وجودشان مهربان‌اند و سخاوتمند.
این روزها سخت دلتنگ کردستان و کوه‌هایش هستم، کوه های لبریز از شجاعت، مهربانی و از خود گذشتگی. کوه هایی که خاطره هزاران هزار جوان شیردل را در قلب خود حفظ کرده‌اند. به سفرهای بسیارم به کردستان فکر می‌کنم. سفرهایی که فعلا و به این زودی‌ها دیگر ممکن نیستند، و من هم که به سرعت پير مي‌شوم. سراغ عکس‌هایم که یادگار سفرهای کردستان هستند می‌روم، و باز برای چندین و چندمین بار نگاهشان می‌کنم. صورت‌های زیبا و مهربانی که با هر کدامشان در مدتی کوتاه انگار یک عمر دوستی داشتم. به چشم‌های عمیق و مهربان شان خیره می‌شوم و داستان‌هایی که برایم تعریف کرده اند را دوره می‌کنم. و دلم بیشتر برایشان تنگ می‌شود!
به هوالانم(رفیقانم) كه در قنديل ملاقاتشان كرده‌ام فكر مي كنم و نگرانم!
به کوه‌های سربلند كردستان فكر مي‌كنم كه چگونه بمباران بي رحمانه و غير انساني دولت فاشيست تركيه را این روزها تاب مي آورند!
به دختران و پسران جوانم فكر مي‌كنم، به قهرمانان بي ادعايي كه داستان‌هایشان را بايد گفت و گفت تا روزي فرا رسد تا ديگر جواني براي فرداي بهتر جان عزیزش را فدا نكند.»
***
I. I met Peyman Viyan and the heval who was accompanying her in 2015, at the Gelavizh Art an Literature Festival in Suleymaniyeh, after watching my documentary about women Kurdish guerillas (peshmerga). She was a young woman with a kind and attractive face who introduced herself as a PJAK member. We grew friendly quickly and spoke of our beliefs and views of the world. We met almost every day afterward and the trust between us grew more and more until, one fine autumn day, she called me and asked to meet for a chat. I accepted eagerly and headed for the meeting.
There, after much debate and questions, they asked me: would you like to visit Qandil? I didn’t fit in my skin from happiness.
لەدوای قسە و باسێكی دوور و درێژ، پرسیاری کۆتایی لێ کردم: ئایا پێت خۆشە بۆ دیتنی هەڤاڵان بیتە قەندیل؟
لە خۆشیان پێم بە عەرز نەدەکەوت. بە قەول پێشینیان “کوێرە چیت دەوێت؟دوو چاوی ساغ”. بێ ماتڵ کردن وتم بەڵێ!
لە پێستی خۆمدا جێم نەدەبووه‌وه، ئیتر خەیاڵی ئەوەم نەبوو 55ساڵم تێپەڕاندوه، تەنانەت مووە سپیەکانم نەیان ده‌توانی بسه‌لمێنن پێم کە ئێستا 19ساڵان نیم!!!
قەرارما دانا و لە شەویێکی پاییزی لە گەڵ پەیمان و چەن هه‌ڤاڵی دیکە بەرەو شوێنێک بەڕێ کەوتین کە ساڵهایە ئاواتی دیتنیم لە دڵدا وەکوو خولیا بووە.
کێوەکان هەر جار لە سەفەرەکانم بۆ کوردستان باوەشیان بۆ ئاوەڵا ده‌كردم و هەر جار پەیمان یار و هاوڕام ده‌بوو له گه‌ل چیاکان. ڕێنوێنێکی مێهرەبان و شۆخ وشەنگ.
پەیمان لە گوندێكی نێزیک ورمێ لە دایک ببوو و هه‌ر له‌ویاش گەورە ببوو. ئەو لە گەڵ ڤیانی پووری لە 16ساڵیدا زێد وماڵیان به جێ هێشت و بۆ خەبات پەیویستی ڕیزه‌كانی گه‌ریلا بوون. خۆی ده‌یگوت 14 ساڵیان بوو کە ڤیان تەک هەڤاڵان پێوەندی گرتبوو و پێانی گوتبوو كه بۆ خەبات ئامادەن، کەچی په‌که‌که پەسەندی نەکردبوو و پێی گوتبوون كه هێشتا مێرمنداڵن و باشتر وایە جارێ دەرس بخێنن. بە قەولی خۆی له گه‌ڵ پووری “دووساڵی تر دووری لە چیا و هەڤاڵانیان ته‌حه‌مول كرد”. به‌ڵام هەر کە گەیشتنە 16سالی ئیتر بە حێزبمان گوت قەبووڵ کەن یا نە ئێمە هه‌ر دێینە چیا و ئێدی ڕۆیشتین !
پەیمان باس لە پووری دەکات؛ مرۆڤیکی نەترس، شاعێریکی بێ وێنه و گۆرانیبێژێک بە دەنگێكی بەهەشتیه‌وه. ڤیان ساڵی 2014 دەچێ بۆ ڕۆژاوا تا لە گەڵ خەڵکی ڕۆژاوا شەڕی داعێش و ڕێژیمی فاشیستی ئەسەد بكات كه لە دەرگیری له گه‌ڵ داعێشدا گیانی بەخت دەکات و ئەم ڕووداوەش پەیمان، کە عەزیزترین و نێزیکترین کەسی لە دەس ده‌دا، زۆر خەمبار دەکات. بە دەنگێکی مێهرەبان دەڵێت ڕاستە من نێزیکترین و عەزیزترین كه‌سم لە دەس داوە،بەڵام ئەم دەردە منی بۆ خەبات سوورتر کردوه و باش ده‌زانم كه ئەگەر ڤیان شەهید بووە، بەدڵنیایەو سەدان ڤیانی كه درێژه به ڕێگەی ئه‌و ده‌ده‌ن.
۱. با پيمان ويان و هوال همراهش اولين بار در سال ٢٠١٥، در فستيوال ادب و هنر گلاويژ در سليمانيه، بعد از نمايش فيلم مستندم درباره زنان پيشمرگه كُرد آشنا شدم. جوانى خوش‌رو و مهربان كه خودش را عضو پژاك معرفي كرد. از همان اول صميمي شديم و از باورها و نگاه‌مان به اطرافمان و دنيا حرف زديم. تقريبا هر روز همديگر را مي ديديم و هر روز اعتمادشان بمن بيشتر مي‌شد تا تا بالاخره در يك صبح مطبوع پاييزي زنگ زدند و خواستند قراري براي صحبت بگذاريم. با كمال ميل قبول کردم و سر قرارمان رفتم. بعد از كلي گفتگو و سوال در آخر از من پرسيدند؛ آيا دوست داري براي ملاقات هوالان به قنديل بيايي؟ از خوشحالي سر از پا نمي شناختم. بي‌درنگ گفتم: البته! در پوست خود نمي‌گنجيدم و انگار نه انگار که پنجاه و پنج سالی از سنم می‌گذرد. حتي موهای سفيدم هم در آينه نمی‌توانست مجابم كند كه نوزده ساله نيستم!
قرار گذاشتيم و در شبي پاييزی همراه پيمان و چند هوال ديگر بسوي آنجایی حركت كرديم كه سال‌ها در موردش خوانده بودم و آرزوی دیدارش را در دلم می‌پروراندم. كوه‌هایی كه از آن به بعد، هر بار به كردستان سفر كردم، آغوش مهربانش برايم باز بود و هر بار، پيمان يار راه‌ها و كوه‌های من می‌شد. راهنمايی مهربان و شوخ‌طبع با خنده‌هاى دل نشين و از ته قلب.
پيمان در روستایی نزديك اروميه بدنيا آمده و بزرگ شده است. او همراه خاله‌اش ويان كه هم سن هم بودند، در سن ١٦ سالگي خانه و کاشانه را ترک کردند و برای مبارزه به گريلاها پيوستند. خودش تعريف می‌كند ١٤ ساله بودند كه ويان با هوال‌ها تماس گرفت و اعلام كردند برای مبارزه حاضرند. البته پ.ك.ك قبول نكرد و گفت هنوز خيلی جوان هستيد و بهتر است فعلا به درس و مدرسه بپردازيد. بقول خودش، دو سال ديگر هم من و خاله‌ام زندگي دور از كوه و هوال‌ها را تحمل كرديم ولي وقتي هر دو به ١٦ سالگی رسيديم ديگر تحمل زندگي در ايران برايمان سخت بود. به حزب اعلام كرديم: قبول كنيد يا نه ما به كوه خواهيم آمد! و رفتند!
پيمان از خاله‌اش ويان می‌گويد: انساني شجاع، شاعری فوق‌العاده و خواننده‌ای با صدایی بهشتی. ويان در سال ٢٠١٤ به روژاوا می‌رود تا در كنار مردم روژاوا عليه خشونت داعش و رژيم اسد مبارزه كند. ويان در درگيری رودر رو با داعشي ها جان خود را از دست مي دهد. ضربه روحی بزرگی براي پيمان كه عزيزترين و نزديكترين انسان زندگی‌اش را از دست داد. با صدايي مهربان می‌گفت: درست است که من عزيزترين كسم را از دست دادم، اما اين درد مرا براي مبارزه جری‌تر كرده و می‌دانم اگر يك ويان شهيد شده، حتما صدها ويان ديگر راهش را ادامه خواهند داد.
She said: “Despite leading a successful life and having a family that was not controlling, I was sure that this was not the life I wanted to lead! Educational and financial success and, in the end, a kind and successful husband to be proud of me! I didn’t want to be someone’s wife and I didn’t see a way out for as long as I was in Iran. I had to find myself! Through my sister and her partner, I became familiarized with politics and Apo’s books. Afterward, I decided to head for the mountains and familiarize myself with the life of the guerrillas. This was around the same time that Shirin Alam Hooli and Farzad Kamangar were in prison, awaiting execution. I left for the mountains and stayed awhile with the women. But I had never seen women like that! They changed my world!
۲. جووانا هێمن و مەتین قسەی ئەکرد دوور لە هەمو قیژو واژێك. بڕێک جار بۆ بیستنی قسەکانی دەبوایە جوان سەرنجم بدایە، پێش ڕۆیشتنم بۆ کوردستان لە بەهاری 2018دا جووانا پێوەندی به منه‌وه كردبوو بۆ ڕێک خستنی سەفەر و دیتنی دوبارەی هەڤاڵان لە قەندیل.
جووانا لە شاری سنە لەدایک ببوو و هه له‌ویاش دەرسی خوێندبوو. لە بنەماڵەیه‌ک گەورە ببوو كه قایل به جیاوازی کچ و کۆڕ نه‌بوون.کەوایە ڕێزی ناو بنەماڵە باوەڕبەخۆبوونی تێدا چاندبوو، لە گەنجی دا حەزی له وەرزشی کۆنگ فۆ بوو و چەندین مێداڵی لە کێبڕکێ کێشوەری دا مسۆگەر کردبوو. لە ماوەی پێنج ساڵدا توانیبووی ببێتە ڕاهێنەری کۆنگ فۆ و بگاتە ئاستی داوەریش. لە شاری سنە هاوڕێ لە گەڵ وانەی کۆنگ فۆ بۆ ژنان ،ڕاهێنانیشی بۆیان دەکرد. جووانا بۆ بەشداری کردن لە کێبڕکێەکاندا بۆ شارە جۆراوجۆرەکانی ئێران سەفەری کردوو لەم سەفەرانە بوو کە گه‌ڵ هەڵاواردنی ڕەگەزی خەڵک و ڕێژیم بە نیسبەت کورد زانیاری زۆرتری بە دەست هێنا بوو.
ئەیگوت “بارها بیستوومە کاتی دەیانزانی کوردم، بە پێکەنینەو دەیان گوت وای کورد! ئێوە خۆ ئینسانه‌كان به زیندوویی سەر دەبڕن”! لە گەڵ هەموو سەرکەوتنەکانی ژیانم هیچ پێشگیریه‌کم لە لایەن بنەماڵەمەو هەست پێ نه‌ده‌کرد، بەڵام له ناخه‌وه هەستم دەکرد ئەم رێگە ئەوە نییە کە ده‌بێ شوێنی کەوم؛ سەرکەوتنی ماڵی و هاوسەرێک کە شانازیم پێوە بکات! من نه‌مدەویست ژنی کەسێک بم و ڕێگایه‌كی كه‌م بۆ خۆم لە ئێران نەدەدیت و ئەبوایە ڕێگاى خۆمم بدۆزیاێتەوە. لە ڕێگەی خۆشک و هاوسه‌ره‌كه‌یه‌وه لەگەڵ پرسی سیاسی ئاشنا بووم. ئه‌وان کتێبەکانی ڕێبەر ئاپۆ یان پێم ناساند. یەکەمین کتێبێك كه خێندم “ئەوینی کورد” بوو، واهەستم ده‌کرد كه لە تاریکی چرایان بۆم هەڵکردم تا ڕێگەکەم بدۆزمەوە. بڕیارم دا بچم بۆ چیا تا لە نێزیکەو له ژیانی گه‌ریلاکان ببینم. لەو سەردەمە بوو کە شیرین عەلەم هوولی وفەرزاد کەمانگەر لە زیندان بوون و حۆکمی ئێعدامیان به سه‌ردا سه‌پێندرابوو. چووم بۆ کێوسان و ماوەیێکی کورت تەک گه‌ریلا مامەوە، له‌وى ژنانێکم بینی کە هیچ وەخت كه‌سی وەکوو ئه‌وانم نەدیبوو، دونیای من گۆڕا!
کاتی گەڕانه‌وه‌م بۆ ئێران هاوكات بوو له گه‌ڵ لەسێدارەدانی هەڤاڵان فەرزاد و شیرین . باوەڕم نەدەکەرد وڵاتێک لە هەمبەر ئەم هەموو نادادپەروەریە بێدەنگ بێت، ئیتر توانای ژیان لە شار و درێژەدانی ژیانی ڕۆژانەم نەبوو. بڕیارم بۆ ڕۆیشتن یەکلا بوویه‌وه. یەک مانگ دواتر ڕێ کەوتم بەرەو چیا و ژیانی نوێ. لە دەورانی خەبات و خۆڕاگریه مێژوویه‌كه‌ی کۆبانێ من لە باکوور بووم، لەگەڵ بیستنێ هەواڵەکانی ڕۆژئاوا هەموومان بێ ئەوقرە ببووین. من و چەن کەسێک بۆ ڕۆیشتن بۆ کۆبانی خۆمان هەڵبژارد و ڕویشتین هاوشانی خەڵکی کۆبانێ شەڕی داعێشمان کرد. من ئامووزش درابووم كه داۆ دانێم بۆ داگیرکەر. زۆرتر تەنیا یان تەک گرووپی چەن کەسی بۆ مه‌عمووریەت ئەڕۆیشتین. قەرار بوو كه ڕۆژێك نێزیکی تەپەی مشته‌نوور کە گرێكی ئێستراتیژیک بوو داۆ دانێم. لە کاتی کاردا داعێش دیتمی و ڕەگباری لێ کردم. خەشابێکیان پێما خاڵی کرده‌وه. هەرجۆرێ بوو خۆم کێشاندە سەنگەر، باوەڕەم نەبوو چۆن زیندوومابووم لەو هەموو تیره، هەڤاڵانم لەو نێزیکیە هاتنە هانامەوە و بردیانم بۆ نه‌خۆشخانه. دوای چاک بوونەوە چۆن برینەکانم هێشتا دیاربوون ئیزنیان نەدام بچمەوه بۆ ڕۆژئاوا ناردیانم بۆ کانتۆنی جزیرە، له‌وێ لە بەشی نێزامیدا چالاکیم ده‌کرد.
٢. جوانا آرام و متين حرف می‌زد و بدور از هرگونه هياهو. گاهي برای شنيدن حرفهاي‌ش بايد خوب توجه می‌كردم تا هر آنچه كه می‌گويد را بشنوم. قبل از سفرم به كردستان در بهار ٢٠١٨، جوانا رابط من براي هماهنگی سفر و دیدار دوباره هوالان در قنديل بود.
جوانا در سنندج به دنيا آمد و تحصيل كرد. در خانواده اي بزرگ شد كه بين دختر و پسر فرقی قائل نبودند. بنابراين احترام خانواده به شکل‌گیری اعتماد به‌نفس او كمك كرد. در جواني به كونگ فو علاقه‌مند شد و برنده مسابقات كشوری شد. در عرض پنج سال توانست مربی و نیز داور كونگ فو شود. در شهر سنندج به همراه یکی از دوستانش كلاس‌های كونگ فو برای زنان برپا كردند و به آموزش زنان پرداختند. جوانا براي شركت در مسابقات به شهرهای مختلف در ايران سفر می‌كرده و در خلال همين سفرها بود كه با نگاه تبعيض‌آميز مردم و دولت نسبت به كردها آشنا می‌شود.
مي گفت: «با همه موفقيت‌هایی كه در زندگی بدست آورده بودم و اینکه هرگز محدوديتی از طرف خانواده‌ام حس نمی‌كردم، با همه وجود احساس می‌كردم اين راهي نيست كه بايد در زندگيم دنبال كنم! موفقيت مالی و تحصيلی، و در آخر همسری موفق و خوب كه به من افتخار كند! نمی‌خواستم زن كسی باشم و راه ديگری در ايران در پیش روی خودم و برای خودم نمی‌ديدم. بايد خودم را پيدا ميكردم! از طريق خواهرم و همسرش با مسائل سياسی آشنا شدم و كتاب‌های آپو (اوجالان) را به من معرفی كردند. اولين كتابی كه خواندم «عشق كُرد» بود و انگاری در تاريكی چراغی برای من روشن كرد تا راهم را پيدا كنم. بنابراين تصميم گرفتم به كوه بروم تا با زندگی گريلاها از نزديك آشنا شوم. این در همان دورانی بود كه شيرين علم هولی و فرزاد كمانگر در زندان بودند و حكم اعدام داشتند. به كوهستان رفتم و مدتی كوتاه با گريلا ها ماندم. آنجا زنانی را ديدم كه هرگز مانند آنها را نديده بودم. دنياي من عوض شد! زمانی كه به ايران برگشتم مصادف بود با اعدام فرزاد كمانگر و شيرين علم هولی. باور نمی‌كردم مردم ایران در مقابل اين همه بی‌عدالتی سكوت کنند. ديگر توان زندگی در شهر و ادامه زندگی عادی را نداشتم. تصميمم برای رفتن قطعی شد. يك ماه بعد راهي كوه شدم و زندگی تازه.
در دوران حماسه كوبانی من در باکور (شمال) کردستان بودم و شنيدن خبرها در مورد آنچه در روژاوا می‌گذرد همگی ما را بی‌تاب كرده بود. من و تعدادی دیگر برای رفتن به كوباني داوطلب شديم. رفتيم و همراه مردم كوبانی جنگيديم. من تعليم ديده بودم كه براي دشمن تله‌گذاری كنم و معمولا يا تنها يا در گروه‌های كوچك دو یا سه نفری به ماموريت می رفتم. روزی قرار شد در نزديكی ميشتانور كه تپه‌ای استراتژيك بود تله‌گذاری كنم. در حين كار داعشی‌ها مرا ديدند و به رگبار بستند. يك خشاب روی بدن من خالی كردند. هر طور بود خودم را كشاندم و افتادم داخل سنگر، خودم هم نمی‌دانم چطور بعد از اصابت آنهمه گلوله زنده ماندم! هوال ها كه در آن نزديكی بودند به كمكم آمدند و مرا به بیمارستان رساندند. بعد از سلامتي بدليل صدمات سخت جسمی‌ام اجازه ندادند به روژاوا برگردم و مرا به كانتون جزيره منتقل كردند. در آنجا هم در قسمت نظامی فعاليت می‌كردم.»
۳. کاواندا ئاگریم بۆ یەکم جار ساڵی 2015 لە کێوەکانی ناوچەی ئاسۆس دی، ناوچەیێک کە چەن مانگ دوای گەڕانەوەم بۆ کانادا ڕێژیمی تۆرکیە بۆمبارانی کرد. کاواندا گەنجێکی بێدەنگ و زۆر تێكۆشه‌ر بوو، تاوێک بێکار دانەدەنیشت. لە پاییزی 2015 زۆرتر لە چەن وشە له گه‌ڵ مندا قسەی نەکرد، تەنیا لە دوورەو سەیری ئەکردم و پێدەکەنی، منیش تێمدەکۆشی مێزاحیمی نەبم، بەڵام ئیزنم گرت وێنەی لێ بگرم. لەحاڵێکدا بۆ شێو په‌تاته‌ی قاش ده‌کرد وێنەیه‌کم لێی گرت، لەو ڕۆژانه‌دا قەت بە نه‌مده‌زانی لەم کچەی چی گۆزەراوە و به‌سه‌رهاتی چ بووه.
بەهاری 2018 کاتێک تەک جووانا چووبووین بۆ کەمپێک لە نێزیکی پێنجوێن. هه‌ڤاڵان له هه‌موولاوه كۆبوونه‌وه ده‌ورمان بۆ خێرهاتن كردنمان، ڕوومەتە مێهرەبانەکەی کاواندام ناسیوە، گرتمە باوەش و پێم گوت چەنده به دینتەوەی خۆشحاڵ بووم.
وتی باوه‌‌ڕم نه‌ده‌كرد بمناسیه‌وه!
مەگەر دەکرا لەبیر بکرێت؟ مەگەر دەبێت لەبیریان کەی ئه‌و فریشتانه‌ی كه‌وا بۆ ڕزگاری خەڵک گیانی خۆیان بەخت دەکەن؟!
به‌خته‌وه‌رانه ئەم جاره ده‌رفه‌تێك ڕه‌خسا كه دابنیشمە پاێ قسە و به‌سه‌رهاته‌كانی:
لە بنەماڵەیه‌کی دەسکورت و ئایێنی لە گوندێکی کوردوستاندا لە دایک بووم. به پێچەوانەی حه‌ز و مه‌یلی خۆم له 15 ساڵیدا بە زۆری بنەماڵە بوومە ژنی ئامۆزاکەم كه ١٩ ساڵی بوو. دوای ماوه‌یه‌ك کچێکم بوو، بنەماڵەی شووەکەم زۆریان عەزیەت و ئازار ده‌دام و چەن جار گەڕامەوە ماڵی باوکم و داوای جیابوونەوەم کرد. ژیانێکی سەخت بوو، بنەماڵەی شووەکەم کچەكه‌یان لێ ئه‌ستا‌ندم. ئێدی منیش مانەوە لەو بارودۆخە بۆم نه‌ده‌كرا. لەگەڵ گه‌ریلاکان پێوەندیم گرت و هاتمە چیا. لە ساڵ 2015 کە منت دیبوو تازە پەیوست ببووم. زۆر کاتەکان بیری کچەکەم دەکەم و دڵم بۆی تەنگ دەبێ. بەڵام دڵم نایه‌ت کچەکەم بزانێ دایکی ژنێکی ژێردەسە و لاوازە. سەرەتاکان ڕەنگە بۆى دژۆار بێ بەڵام دڵنیام وەختێ گەورە بێ بە دڵنیایەو له وەزعیەتم تێدەگات و شانازیم پێوە دەکات، کاتێ كه تێبگات كه خەبات لە جیاتی سەرشۆڕی و ژیانی لاوازم هەڵبژاردە.
٣. كاواندا آگری را اولين بار در سال ٢٠١٥ در كوه‌های منطقه آسوس ديدم. منطقه‌ای كه چند ماه بعد از برگشت من به كانادا، به مدت يك ماه و شبانه روز توسط دولت تركيه بمباران شد. كاواندا جوانی ساكت و پركار بود كه لحظه‌ای بيكار نمی‌نشست. در پاييز ٢٠١٥، بيشتر از چند كلمه‌ای با من حرف نزد. تنها از دور مرا نگاه می‌كرد و لبخند می‌زد. من هم تلاش می‌كردم مزاحمش نشوم. اما بالاخره اجازه خواستم از او عكس بگيرم و در حالی كه براي شام گروه سيب زمينی قاچ می‌كرد. عكسش را گرفتم اما آن روزها هرگز به فكرم هم خطور نمی‌كرد كه چه بر اين دختر گذشته است.
بهار ٢٠١٨، وقتي همراه جوانا به كمپی در كوه‌های نزديك پنجوین رفتيم، در بين رفقایی كه برای خوش‌آمدگویی به این منطقه می‌آمدند صورت مهربان كاواندا را بازشناختم. او هم بلافاصله مرا شناخت. او را در آغوش گرفتم و گفتم چقدر از ديدنش خوشحالم. گفت: «فكر نمي كردم مرا بخاطر داشته باشي!»
مگر می‌شد او را فراموش كرد؟ مگر می‌شود فراموششان كرد؟
خوشبختانه اين بار فرصتی شد تا پای صحبتش بنشينم. برايم تعريف كرد: «در خانواده‌ای بسيار فقير و مذهبی دريكي از روستاهای كردستان به دنيا آمدم. عليرغم ميلم در ١٥ سالگی با فشار خانواده زن پسر عمويم شدم كه ١٩ ساله بود. بعد از ازدواج صاحب دختری شدم. خانواده شوهرم مرا مورد آزار و اذيت قرار می‌دادند و چند باری برگشتم به خانه پدری و تقاضای طلاق كردم. زندگي سختی بود و خانواده شوهر دخترم را از من گرفتند و من هم ماندن در آن شرايط برايم امكان نداشت. با گريلاها تماس گرفتم و آمدم كوه. سال ٢٠١٥ كه مرا ديدی تازه ملحق شده بودم.
خيلی وقت‌ها به دخترم فكر مي‌كنم و دلم برایش تنگ مي‌شود، اما دلم نمی‌خواست دخترم مادرش را در جایگاه ضعف ببیند. شاید بدون من بودن برایش در ابتدا سخت بوده باشد، اما مطمئنم بزرگتر که بشود حتما شرايط من را درك مي‌كند. به من افتخار خواهد كرد كه مبارزه را به جای سر پایین انداختن انتخاب كردم.
٤. به‌رماڵ چێ شاعێر، نەوازەندە، گۆرانیبێژێکی دەنگ خۆش کە لە کەمپی هۆنەر لە کێوەکانی قەندیل چاوم پێ کەوت. چاوپێکەوتنی هۆنەرمەندانی ئێنقلابی وەکوو به‌رماڵ دڵگرمی زۆری پێی دەبخشیم. کات و ساتێکی باشمان پێکەوە ڕابوارد، چیرۆکی زۆرم بیست و زه‌بتم كردن. پێش لە ماڵاوایی، به‌رماڵ لەگەڵ هاوڕیه‌كی لاوی کە دەفی لێده‌دا کۆنسێرتێکیان رێکخست. گۆرانیگەلێکی زۆر کە دەورانی لاوی و شۆڕشگێری وه بیرم ده‌هێناوە. ده‌توانن ده‌قی وتووێژه‌كه‌م له گه‌ڵ به‌رماڵ دا له سه‌ر ماڵپه‌ڕی پۆدكه‌ستی به‌سه‌رهاته‌كانی ژیان ببیسن.
٤. برمال شاعر، نوازنده و خواننده خوش صدايی بود و در كمپ هنر كوه‌های قنديل ملاقاتش كردم. ديدار هنرمندان انقلابی چون او عميقا به من دلگرمی می‌داد. ساعات خوبی را آنجا گذارنيم. داستان‌های زيادی را شنيدم و ضبط كردم. و قبل از خداحافظی برمال همراه هوال جوانی كه دف می‌نواخت برای‌مان كنسرتی اجرا كرد. ترانه‌های بسياری كه برای من يادآور دوران جوانی و انقلابيگری بود. گفتگوی كامل با برمال را می‌توانيد روی سايت پادكست داستان‌های زندگی گوش كنيد.
Usually, when I go on these trips, I sleep very little. I prefer to stay up and spend every moment on seeing and breathing in the space. And even though I had gone to bed late that night, I woke up at five in the morning and left the cave. A cave dug out of the mountainside by the hands of women guerillas! I thought to myself, I must be the only one awake, but there was Sama making tea!
“Roj baş, dear Sama!”
She smiled in return.
Looking at her petite and delicate figure, I could not believe that she had fought ISIS face to face and this one time even broke their siege all by herself! These beautiful, humble, and clam women harbored such stories in their hearts!
۵. سەمای ۲۸ ساڵان لەمێژە و لەکاتی لاویەتییەوە بووبوو بە ئەندامی پەکەکە، زۆر کەم قسەی دەکرد بەڵام زۆر سەرنجی کەسانی دیکەی ئەدا و زۆر مێوان نەواز و دڵسۆز بوو.
کاتێک دەڕۆمە وەها گەشتێک زۆر کەم دەخەوم، دەمەوێ لە هەموو کاتەکان بۆ دیتن و هەناسەدان لەو جێگە کەڵک وەربگرم.
سەرەڕای ئەوەی کە دێر خەوتبووم بەڵام کاتژمێر ۵ی بەیانی لە خەو هەستام و لە ئەشکەوتەکە ڕۆیشتمە دەرەوە. ئەشکەوتێک کە ژنانی گەریلا بەدەستی خۆیان لەدڵی شاخەکاندا كه‌ندبوویان.
وا بیرم دەکردەوە کەسێک هەڵنەستاوە، بەپێچەوانەی بیری من سەما خەریک بوو چای دروست دەکرد.
ڕۆژ باش سەما گیان.
بە پێکەنینەوە وەڵاممی دایەوە.
کاتێک سەیرم دەکرد بڕوام نەدەکرد کە ئەم ژنە بەو باڵا چکۆلە و جوانەوە لەگەڵ داعێش شەڕی کردووە و بە تەنیایی توانیوە لە گەمارۆی ئەواندا خۆی ڕزگار بکات.
۵. سمای ٢٨ ساله از دوران نوجوانی عضو پ.ك.ك شده بود. كم حرف می‌زد اما با همه وجود به ديگران توجه می‌كرد و مهمان‌نواز بود.
معمولا وقتی به سفرهاي اين چنينی می‌روم كم می‌خوابم. دلم می‌خواهد از تمامی لحظه‌ها برای ديدن و نفس كشيدن در آن فضا استفاده كنم. آنروز با وجودی كه شب دير خوابيده بودم، ساعت پنج صبح بيدار شدم و از غار بيرون زدم. غاري كه زنان گريلا با دست‌های خودشان در دل كوه كنده بودند. فكر می‌كردم هنوز كسی بيدار نشده. بر خلاف تصورم، اما، سما مشغول چای درست كردن بود! «روژ باش سما گيان!» با لبخند جوابم را داد.
وقتي نگاهش می‌كردم باورم نمی‌شد كه زنی با جثه‌ای چنين كوچك و ظريف با داعش رو در رو جنگیده و توانسته باشد به تنهایی از محاصره شان بيرون بيايد. اين زنان آرام، مهربان و بی‌ادعا چه داستان‌ها در دل دارند!
She said: “I was 15 when they married me to my cousin. After four years we had two children, but three days before the birth of my daughter my husband died. After his death, his family insisted that I marry his brother. I didn’t accept and his family took away my children and sent me back to my parents’ house. I tried hard to see my children again but they wouldn’t budge. Those were difficult times. I moved to the city and got involved in human and civil rights activism. Got to know the PKK. But Turkey’s fascist regime wouldn’t even allow for legal activism for Kurdish rights, and they put me in jail for six years. A few months after I was freed and they wanted to put me right back in. I went into hiding and now I am in the mountains.
٦. تیندا خەڵکی باکوورە، ژنێکی ۳۸ساڵە، جوان و باڵابەرز و هەمیشە لێوبەکەنین. پێکەوە قسەمان دەکرد: ١٥ ساڵم بوو منیان دا بە ئامۆزایەکی خۆم، له‌ماوه‌ی چوار ساڵ ژیانی هاۆبه‌شدا دوو منداڵم بوو، کە سێ ڕۆژ پێش لەدایکبوونی کچەکەم، هاوسەرەکەم کۆچی دوایی کرد.
پاش مردنی هاوسەرەکەم، بنەماڵەکەیان دەیانویست من شوو بکەم بە برای هاوسەرکەم. من قبووڵم نەکرد و ناردمیانەوە بۆ ماڵی باوکم و منداڵەکانیان لێ ئەستاندم. زۆر هەوڵمان دا کە لانیکەم بیانبینم بەڵام ئیزنیان نەده‌دا، زۆر ناخۆش بوو و زۆریش پێم ئەستەم بوو. شوێنی ژیانم گۆڕی و ڕۆیشتمە شار و لەوێ بە چالاکیی مەدەنی و مافی مرۆڤ سەرقاڵ بووم. لەگەڵ پەکەکەش ئاشنا بووم. ڕێژیمی فاشیستی تورکیە تەنانەت چالاکیی مەدەنی و ئاشکرای کوردەکان قبووڵ ناکات و من نێزیک بە ۶ ساڵ زیندانی کرام. چەند مانگ پاش ئازاد بوونم ویستیان بمگرنەوە بەڵام ڕووم کردە ژیانی نهێنی و ئێستاش لە شاخم.
٦. تيندا اهل باكور است. زنی ٣٨ ساله، زيبا و قد‌بلند، با لب‌های هميشه خندان.
پای صحبتش نشستم: «١٥ ساله بودم كه مرا به پسر عمويم دادند. در مدت چهار سال صاحب دو فرزند شدم. سه روز مانده به تولد دخترم شوهرم فوت كرد.
بعد از مرگ شوهرم خانواده او اصرار داشتند تا من زن برادر شوهرم بشوم. من قبول نكردم و خانواده شوهرم مرا به خانه پدرم فرستادند و بچه‌هايم را از من گرفتند. خیلی تلاش كردم تا شايد اجازه بدهند فرزندانم را ببينم، اما اجازه نمی‌دادند. دوران سختی بود. محل زندگيم را عوض كردم و به شهر رفتم و در آنجا به فعاليت‌های مدنی و حقوق بشری پرداختم. با پ.ك.ك هم آشنا بودم. اما رژيم فاشيست تركيه حتى فعاليت‌های علنی و مدنی كردها را تحمل نمی‌كند و من ٦ سالی زندانی شدم. چند ماه بعد از آزادی دوباره می‌خواستند دستگيرم كنند كه ديگر به زندگی مخفي روی آوردم و الان هم كه در کوه هستم.
ٰVII. Shervin Mazloum has been with PJAK since its establishment in 2004. Prior to that, she was a human and civil rights activist in Mahabad’s Kourouyan region. She was arrested by the Iranian regime for her activities and spent nine months in solitary confinement.
۷. شێرڤین مەزڵووم لە سەرەتای دامەزرانی په‌ژاک لە ساڵی ۲۰۰۴وە لەگەڵیان چالاکی دەکات. پێش پەیوەست بوون بە په‌ژاکەوە لە ناوچەی كۆڕۆیانی مەهاباد سەرقاڵی چالاکی مەدەنی بوو. بەهۆی چالاکییەکانیەوە گیرا و یەک ساڵ زیندانی بۆ دەرچوو کە ۹ مانگی لە ژووری تاکەکەسیدا(ئێنفرادی) بوو. دوواى ئه‌وه‌ى له گرتووخانه ئازاد كرا چێدی بۆى نه‌ده‌كرا له ئێراندا چالاكی عه‌له‌نی بكات.
٧. شروين مظلوم از آغاز تاسيس پژاك در سال ٢٠٠٤ با آنها فعاليت می‌كند. قبل از ملحق شدن به پژاك در منطقه كوريان مهاباد مشغول فعاليت‌های مدنی و حقوق بشری بود. به دليل فعاليت هايش دستگير شد، و يك سال زندانی شد كه ٩ ماه آن را در انفرادی گذراند. بعد از آزادی فعاليت علنی در ايران برايش غير ممكن شد.
Hello!
Hello!
Embraces, kisses!
As if we had known each other a thousand years!
۸. ڤیان شۆرش شاعێر و شۆڕشگێڕی خەڵکی مەهابادە کە لە پاییزی ساڵی ۲۰۱۵ لەگەڵیدا چاوپێکەوتنم بوو. هەواڵی هاتنی ژنێکی ئێرانی بە قژی سپییەوە گەیشتبووە کەمپ و زۆر کچانێکی نازدار تاک بە تاک یان لە گرووپێکی سێ کەسی دەهاتن بۆلام. هەندێکیان لە ڕێگای دوورەوە. زۆرم چێژ دەبرد.
مەرحەبا.
مەرحەبا. چۆنی؟
ئامێزێك و سێ ماچ.
دەتگوت هەموویان زۆر لەمێژە دەمناسن.
ڤیان یەکێک لەم کچە نازدارانە بوو کە زەحمەتی بە خۆی دابوو و چەند کاتژمێر پیاسەی کردبوو تاکوو من ببیێنت. ئەو کارناسییەکەی لە بواری زانستی پەروەردە تەواو کرد و پێش ئەوەی په‌یوه‌ستی په‌ژاک بێت، لە مەهاباد لەگەڵ ڕێکخراوەی مافی مرۆڤی کوردستان چالاکی کردبوو و هەروەها چالاکی بواری ژنان بوو. پاش هێرشی دەوڵەتی ئێران بۆ سەر ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ ئێدی جێگایەک بۆ چالاکیی مەدەنی نەبوو و ڤیان لەساڵی ۲۰۰۶ بوو به گەریلا.
٨. ويان شورش شاعر و مبارز اهل مهاباد است كه در پاييز ٢٠١٥ ملاقاتش كردم. «خبر آمدن يك زن ايراني مو سفيد به كمپ رسيده بود و دختران نازنين زيادی يك نفره يا در گروه‌های دو سه نفره برای ديدنم به كمپ سر می‌زدند. بعضی‌هاشان از راه دور! و من چه لذتي از ديدنشان می‌بردم.
سڵاو!
سڵاو. چۆنی؟
بغل و سه بوسه!
انگاری هزار سال با هم آشنا بودیم!
ويان يكي از همين دختران مهربان بود كه رنج ساعت‌ها پياده‌روی را به خودش روا داشته بود تا به ديدن من بيايد. او ليسانسش را در رشته علوم تربيتی تمام كرده و در مهاباد، قبل از پيوستن به پژاك/پ.ك.ك، برای سازمان حقوق بشر كردستان فعاليت می‌کرد. و همچنين فعال حقوق زنان بود. حمله دولت ايران به سازمان‌های حقوق بشری جایی برای مبارزه مدنی برای ويان باقی نگذاشت و او در سال ٢٠٠٦ به گريلاها پيوست.
IX. Ronia is a writer from Senneh(Sanandaj). Sweet and full of banter!
۹. ڕۆنیا شاعیر و نووسەری خەڵکی سنەیە. شیرین و پڕاوپڕه لە پێکەنین و شۆخی.
هەموو کات دەم بە پێکەنین بوو. لە بنەماڵەیەکی خوێنەوار و سیاسی لەدایک بووبوو. لە تەمەنی ۱۴ساڵیدا بەهۆی نووسینی ڕۆژنامەی دیواری و ڕەخنە لە سیاسەتی نادادوەرانە لە فێرگەدا و هەروەها بەشداری لە خۆپیشاندان لەگەڵ براکەی لە فێرگە دەر کرا و زیندانی کرا. باسی ئەشکەنجەی دەکرد کە بە چ شێوەیەک بە ئاگری جگەرە ئەشکەنجەیان کردووە بۆ ئەوەی دان بەوە دابێنت کە هەڵەی کردووە. بۆ ناسینی زۆرتری ڕۆنیا دەتوانن وتووێژی ڕۆنیا لەسەر ماڵپەڕی پۆدکەستی چیرۆکەکانی ژیان گوێ بدەن.
٩. رونيا شاعر و نويسنده اهل سنندج است. شيرين و لبريز از طنز و شوخی بود. با اولحظه‌ای بدون خنده نمی‌گذشت. او در خانواده‌ای تحصيلكرده و سياسي به دنيا آمد و بزرگ شد. در سن ١٤ سالگی به دليل نوشتن روزنامه ديواری، انتقاد از سياست‌های ناعادلانه در مدرسه، و شركت در تظاهرات همراه برادر بزرگتر از مدرسه اخراج شد و به زندان افتاد. او از شكنجه‌هايش در زندان می‌گفت و اینکه چطور بدنش را با آتش سيگار می‌سوزاندند تا اعتراف كند كه اشتباه كرده است.
X. Viyan Mariwan was from a village in Rojhialt (eastern Kurdistan in Iran). She joined the cause when she was a teenager and remarked: “As a woman, I belonged to a lost history. I joined the guerrillas and the mountains to resurrect my history. To live uprightly and meaningfully. I wanted even my death to be meaningful.”
۱۰. ڤیان مەریوان خەڵکی گوندێکی ڕۆژهەڵاتی کوردستانە و لە لاویەتییەوە چووتە ڕیزی خەباتەوە و سەبارەت بە بیروبڕوای دەڵێ: “من وەکوو ژن لە ئێراندا مێژوویەکی وونم هەبوو، بوومە گەریلا و هاتوومەتە شاخ بۆ ئەوەی مێژوو زیندوو بکەمەوە، سەربەز بژیم، ژیانێكی پڕاوپڕ لە واتا. دەمەوێ مردنیشم واتای هەبێت و بەکەڵک بێت”.
١٠. ويان مريوان اهل روستایی در رۆژهلات كردستان (ايران) است و از نوجوانی به مبارزان پيوست. او در مورد باورهایش می‌گويد: «به عنوان زنی در ايران، من از تبار تاريخ گم شده‌ای بودم. به گريلاها پيوستم و به کوه آمدم تا تاريخم را زنده كنم. سربلند زندگي كنم، لبريز از معنا. می‌خواهم حتی مرگم هم معنا دار باشد.»
۱۱. بێریڤان لە گوندێکی ڕۆژهەڵاتی کوردستان لەدایک بووە و گەورە بووە، زۆر قسە ناکات بەڵام هەمیشە پێ دەکەنی، میهرەبان بوو. ماوەیەک لە کەمپی کەژاردا بووین. بەردەوام چالاکی دەکرد. سەبارەت بە ئێران پرسیارم لێی کرد. گوتی ڕاستییەکەی کێشەیەکم لە بنەماڵەدا نەبوو بەڵام بارودۆخی کۆمەڵگا ئەستەم بوو بەتایبەت بۆ ژنان. لە ڕێگای هاوڕێیەکەوە لەگەڵ بیروڕای سەرۆک ئاپۆ ئاشنا بوومەوە و بڕیارم دا پەیوەست ببم بە هەڤاڵان. ژیانی ڕۆژمەڕە کەڵکێکی بۆمن نەبوو، دەبا خەباتم بکردبا.
١١. بريوان در روستايی در رۆژهلات كردستان (ايران) به دنيا آمد و بزرگ شد. زياد حرف نمی‌زد اما هميشه می‌خنديد. مهربان و سخاوتمند. هميشه در حال فعاليت بود. درباره ايران از او پرسیدم، گفت: «راستش شخصا مشكلی در خانواده نداشتم اما شرايط جامعه سخت بود، مخصوصا برای زنان. از طريق دوستي با نظرات آپو آشنا شدم و تصميم گرفتم بايد به هوال‌ها بپيوندم. زندگي روزمره فايده‌ای برای من نداشت. بايد مبارزه می‌كردم.»
۱۲. گۆگان فەهیم لە شاری ورمێ لە بنەماڵەیەکی سیاسیدا لەدایک بوو. له ساڵی ٢٠٠٢ له ته‌مه‌نی ١٦ ساڵیدا بڕیاریدا په‌یوه‌ستی په‌كه‌كه بێت.
١٢. گولان فهيم در اروميه در خانواده‌ای سياسی متولد شد. در سال ٢٠٠٢ در سن ١٦ سالگي تصميم گرفت به پ.ك.ك بپيوندد.
۱۳. ڕۆژهەڵات لەگەڵ نۆژین و میسا لە بەیانییەکی جوانی پاییز پاش دووای چوار ساعەت پیاسەکردن لە شاخدا، بۆ دیتنی من هاتن بۆ کەمپێک کە من لەوێ بووم. پڕ بوو لە ئاوات و خوزگەی جوانی و كونجكاووی. لەجیاتی ئەوەی من پرسیاری لێ کەم ئەو بەردەوام پرسیاری لێ دەکردم کە من چی دەکەم و بۆ لەوێم… وەڵامی پرسیارەکانیم داوە و پێکەنیم و گوتم كە بڕیار وابوو من لەگەڵ تۆ وتووێژ بکەم نەک تۆ له گه‌ڵ من.
سەبارەت بەخۆی باسی نەکرد بەڵام سەبارەت بە کێشەکانی جیهان و فێمێنیسم زۆر پێکەوە باسمان کرد.
١٣. روژلات همراه نوژين و ميسا در يك صبح زيبای پاييز، بعد از چهار ساعت پياده‌روی در كوه‌ها، به دیدار من آمدند. لبريز از شور جوانی بود و كنجكاو. بجاي اينكه من از او سوال كنم، او مرتب از من می‌پرسید كه چكار می‌كنم و چرا آنجا هستم و… جواب همه سوال‌هایش را دادم، خنديدم و گفتم: «قرار بود من با تو مصاحبه كنم نه تو با من!» خيلی از خودش به من نگفت اما كلی در مورد مسائل جهانی و فمينيسم با هم حرف زديم.
۱۴. میدیا لە گوندێکی باکووری کوردستان لە بنەماڵەیەکی دێموکراتدا لەدایک بوو و گەورە بوو. بەهۆی ئەوەی کە تەنیا منداڵی بنەماڵە بوو دایک و باوکی زۆر ئاگایان لێ بوو.
میدیا شاعیر و نووسەرێکی بەتوانایە کە جیا لە شەڕی چریکی لە قەڵەمیش بۆ شەڕ کەڵک وه‌ردەگرێت.
وتووێژی تەواوی میدیا بە زمانی کوردی و فارسی لەسەر ماڵپەڕی پۆدکەستی چیرۆکەکانی ژیان دەتوانن بدۆزنەوە و گوێی بدەن.
١٤. مديا شاعر و نويسنده‌ای تواناست كه در كنار مبارزه چريكی از قلمش هم برای مبارزه استفاده می‌كند.
۱۵. دۆستیه‌كی غه‌ریبی له گه‌ڵ گیاکانی شاخدا بوو. پاش گەڕان لە دەوراندەوری کەمپ و لەنێو دارستاندا بڕێکی زۆری گیای هاوردبوو، دەیگوت بۆ چارەسەرکردنی ئێشی گەدە چاکن و دەیویست ئاش دروست بکات.
١٥. آشنايی غريبی با گياهان كوهستان داشت. بعد از مدتی گشتن در جنگل انبوه در اطراف كمپ، با مقدار زيادی گياه برگشت. می‌گفت برای درمان درد معده خوب است و می‌خواست با آنها آش هم درست کند.
۱۶. دیسان وەک هەمیشە لەگەڵ هەڵاتنی ڕۆژدا لە خەو هەستام و ڕۆیشتمە دەرەوە. وام بیر دەکردوە هێشتا هەموویان خەوتوون. کەمێک ڕۆیشتمە پێشەوە و دوو هەڤالی لاوم بینی کە خەریکی کار بوون، زۆر پێشتر لە من لە خەو هەستابوون بۆ ئەوی نان بکەن و نانی یەک حەوتەی داهاتووی کەمپ دابین بکەن. هەردووکیان خەڵکی باکوور بوون و کورمانجی قسەیان دەکرد. بەداخەوە نەکرا زۆر لەکەڵیان قسە بکەم جگە لە سڵاو و ئەحواڵ پرسی. بەڵام لەتەنیشتیان دانیشتم و سەیریانم دەکرد.
١٦. باز طبق معمول با روشن شدن هوا از خواب بيدار شدم و زدم بيرون. فكر می‌كردم شايد هنوز همه خوابند. چند قدمی راه نرفته بودم كه دو هوال جوان را مشغول به كار ديدم. خيلی قبل از من بيدار شده بودند تا برای يك هفته كمپ نان درست كنند. هر دو جوان اهل باكور بودند و كرمانجی حرف می‌زدند. متاسفانه خيلی نتوانستم باهاشان حرف بزنم، جز سلام و احوالپرسی. اما كنارشان نشستم و نظارتگر زحماتشان شدم.
۱۷. بەڕاستی خۆشترین چێشتگەلێک کە خواردبێتم، ئەو چێشتانە بوون کە گه‌ریلاکان لە شاخدا بۆ منیان دروست کردووە و تامی قەت لە یادم ناچێ.
۱۷. بدون اغراق می‌توانم بگويم لذيذ‌ترين غذاهایی كه تاكنون خورده‌ام، غذاهایی بود كه بدست گریلا‌ها در بالای كوه پخته شده بود. مزه‌شان هرگز از يادم نمی‌رود.
۱۸. هەمیشە چایمان پێ بوو. دەبا شەوەکان کەس لە دەرەوە نەبێت بۆ ئەوەی ڕووناکی یان بڵێسەی ئاگرێک سەرنجی فڕۆکەکانی تورکیە ڕاکێش نه‌كات.
کاتی کۆبوونەوە و وتووێژه سەبارەت بە هەواڵی ڕۆژ و گەڕاندنەوەی بیرەوەری و هەروەها خواردنی چای.
لەو کاتەی هاتوومەتە ڕۆژاوا وەبیرم نایە چەندە چا و قەندم خواردبێت.
بەڵام چا خواردن لەگەڵ هەڤاڵانمدا تامێکی دیکەی هەیە. یادیان بەخێر بێت.
۱۸. چای جزء جدايی ناپذير گردهمايی‌هايمان بود. مخصوصا شب‌ها وقتی قرار بود كسی بيرون از چادرها و غارها نباشد تا مبادا نور و اشعه‌ای توجه جنگنده های تركیه را جلب كند. زمان گردهمايی، گفتگو در باره اخبار روز و تعريف كردن خاطره و البته نوشيدن چای!
۱۹. کاتی ماڵاوایی، ئەستەمترین و خەمینترین کاتەکانی گەشتەکەم.
یەک بە یەکیان لە ئامێز دەگرم و ماچیان دەکەم و دەڵێم ئاگاتان لەخۆتان بێت، کەم کەم خەریکم پیر دەبم نازانم دیسان دەتوانم بتانبینمەوە یان نە.
ئاواتم خواست کە خوزگا لەدەستی پیسی فاشیستەکانی ناوچە ڕزگار بین و بگەڕێمەوە ڕەشت و هەموویان بانگهێشت بکەم تاکوو لە تەنیشت زەریای خەزەر پێکەوە پیاسە بکەین، ماسی ببرژێنین و چا بخۆین. بەرخۆدان ژیانە!
۱۹. و خداحافظی! سخت‌ترين و غمگين ترين دقايق سفرم! يكی يكیشان را بغل می‌كنم و می‌بوسم، می‌گويم مواظب خودتان باشيد. كم كم دارم خيلی پير می‌شوم و نمی دانم دوباره كی خواهم توانست شماها را ببينم. آرزو كرديم که ای كاش بزودی از شر فاشيست‌های منطقه خلاص شويم و من برگردم رشت و همه را دعوت كنم بيايند پهلوی من* تا كنار دريای خزر با هم قدم بزنيم، ماهی كباب كنيم و چای بنوشيم! مقاومت زندگيست!